Verslag in verband met de NMBS en de deportaties tijdens de Tweede Wereldoorlog

Ingevolge de resolutie van de Kamer van volksvertegenwoordigers van 4 april 2019 kreeg het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij (CegeSoma) de opdracht een studie uit te voeren over de rol van de Belgische Spoorwegen in de deportatie van Joden en Roma (raciaal gedeporteerden), politiek vervolgden en dwangarbeiders tijdens de Tweede Wereldoorlog in België.

Het eindverslag van deze studie is bijzonder duidelijk over de rol van de Belgische Spoorwegen. Ze hebben inderdaad deportatietreinen georganiseerd. Vanaf 4 augustus 1942 vertrokken er 28 treinkonvooien vanuit Mechelen naar Auschwitz, met in totaal 24 906 Joden en 353 Roma aan boord. Het is “bijna zeker” dat de Belgische Spoorwegen toen werden betaald voor deze diensten door het Mitteleuropaïsches Reisebüro, zonder dat een duidelijk verband kan worden gelegd tussen de ontvangen betaling en de organisatie van het transport op Belgisch grondgebied naar de vernietigingskampen.

De federale staat heeft niet alleen de plicht om deze zoektocht naar de waarheid te ondersteunen, maar ook om te helpen bij het doorgeven van deze geschiedenis en deze lessen. Ten slotte heeft de staat de plicht om de beste manier te vinden om genoegdoening te geven. Om ervoor te zorgen dat de conclusies van deze studie zo effectief mogelijk worden geïmplementeerd, is op 24 januari 2024 bij besluit van de Kern een Groep van Wijzen aangesteld, met als opdracht aanbevelingen te doen over de beste manier om het trauma te erkennen en vandaag onze verantwoordelijkheid te nemen.

De belangrijkste aanbevelingen hebben betrekking op:

• de effectieve uitvoering van de projecten voorgesteld door de gehoorde instellingen
• de inventaris en evaluatie van de bestaande initiatieven
• de coördinatie tussen de actoren
• eenvoudige toegang voor wetenschappers en het grote publiek tot de historische archieven en de documentatie die eraan is gekoppeld
• de vernieuwing van de overdrachtsvormen (in de openbare ruimte, door het gebruik van nieuwe technologieën etc.)
• de ontwikkeling van pedagogisch materiaal
• de ondersteuning van lesgevers om het hoofd te bieden aan weigeringen
• het versterken van de regels en bepalingen die leiden tot ethische en deontologische praktijken en tot de bescherming van de rechtsstaat
• de officiële verontschuldigingen door de NMBS
• de verbetering van het statuut van de slachtoffers
• de financiering van herdenkingsacties en de organisatie van een herinneringsdag

De regering geeft de minister van Mobiliteit, Klimaat en Ecologische Transitie de opdracht om de uitvoering van de aanbevelingen van de Groep van Wijzen voor te bereiden, alsook de noodzakelijke budgettaire en juridische analyses erin op te nemen. De ministerraad zal op basis hiervan het dossier opnieuw onderzoeken.