Officiële eerstesteenlegging van de nieuwe gevangenis in Antwerpen

De nieuwe gevangenis in Antwerpen is aangepast aan het hedendaags detentiebeleid met als doel  het leven in de gevangenis zo dicht mogelijk te houden bij de ‘normaliteit’ van de buitenwereld. Het ontwerp neemt de vorm en schaal aan van een stad met gebouwen, pleinen en straten, doch zonder de menselijke schaal uit het oog te verliezen. De buitenruimte en het landschap zijn hierbij ook een essentieel aspect. Zo bevinden de cellulaire gebouwen zich op een verhoogd maaiveld en zijn deze omringd door populieren waardoor de gevangenismuur ook minder prominent aanwezig is. Deze vorm van humane detentie richt zich enerzijds op een succesvolle herintegratie bij het verlaten van de gevangenis en anderzijds op een moderne werkomgeving voor de medewerkers in de gevangenis. 

Er wordt bij de bouw sterk ingezet op het prefabriceren van allerlei bouwelementen (zoals wanden en vloeren, maar ook technieken), wat resulteert in een efficiënter proces en snellere oplevering van het project. Eveneens sluit het project aan op het lokale warmtenet.

De gevangenis zal plaats bieden aan 440 gedetineerden, opgesplitst in: één entiteit voor 330 mannen, één entiteit voor 66 vrouwen en één entiteit met een medisch centrum en een afdeling zorgbehoevenden voor 44 personen. Elke entiteit bestaat uit leefeenheden van 22 gedetineerden.

De Regie der Gebouwen is bouwheer van het gevangeniscomplex en het consortium Hortus Conclusus realiseert het met een publiek-private DBFM-overeenkomst, waarbij DBFM staat voor Design, Build, Finance and Maintain. Het consortium staat dus in voor het ontwerp, de bouw, de financiering en gedurende 25 jaar het onderhoud van de gevangenis. Deze contractvorm werd eerder al toegepast bij  de realisatie van nieuwe gevangenissen (Haren, Dendermonde, Beveren, Leuze-en-Hainaut en Marche-en-Famenne). De federale staat betaalt het consortium een jaarlijkse beschikbaarheidsvergoeding en op het einde van het contract (na 25 jaar), neemt ze de gevangenis over. Behalve het onderhoud levert de private partner ook enkele facilitaire diensten aan de FOD Justitie.

Duurzaamheid en innovatie zijn van groot belang bij de realisatie van dit project. Hiervoor zijn tal van acties voorzien, waaronder: functioneel en compact bouwen, het beperken van de verbruiken door de keuze van de toestellen en een doorgedreven energiebeheer tijdens exploitatie, het hergebruiken van regenwater en grijswater, het maximale gebruik van natuurlijk daglicht, de toevoeging van groenzones en groendaken, alsook een landschappelijk doordachte infiltratie en buffering door onder meer een ringgracht en wadi’s en de aansluiting op het warmtenet van de Blue Gate-site. Daardoor kan de gevangenis gebruik maken van restwarmte van andere gebruikers. Waar geen groendak voorzien is, worden zonnepanelen geplaatst.

Met deze inspanningen engageert het consortium zich om met deze gevangenis een BREEAM-score (Building Research Establishment Environmental Assessment Method) ‘Excellent’ te behalen. 

Het consortium van Jan De Nul Group en EEG Group, dat de volledige DBFM-opdracht voor de nieuwe gevangenis van Antwerpen zal uitvoeren, heet niet voor niets Hortus Conclusus. Dat is immers Latijn voor omsloten tuin. Centraal in het ontwerp en uitvoering van de opdracht staat het welbevinden van de mens, als bewoner of als medewerker. De omsloten tuin creëert een veilige en beveiligde omgeving, die toch open en vrij aanvoelt. 

Jan De Nul Group is een vooraanstaand Belgisch bouwbedrijf met een bewezen staat van dienst in het leveren van hoogwaardige infrastructurele projecten en realisaties in de bouwkunde. Met een focus op innovatie en duurzaamheid streven ze ernaar om de normen in de bouwsector te verhogen en positieve bijdragen te leveren aan gemeenschappen over de hele wereld. 

EEG Group is een familiale groep gespecialiseerd in gebouwentechnieken en aanwezig in heel België. Als familie van 900 werknemers werken ze vanuit dezelfde missie, waarden en kwaliteitsgarantie.

Eigenaar: Belgische Staat
Bouwheer: Regie der Gebouwen
Eindgebruiker: FOD Justitie 
Consultants - juridische en financiële bijstand: consortium STIBBE – REBEL – ORIENTES – ELD 
DBFM-consortium: Hortus Conclusus, bestaande uit Jan De Nul NV en EEG Group, in samenwerking met Ingenium, Hootsmans architectenbureau BV, Bureau Bas Smets, ARCH & TECO Architecture and Planning CVBA en Envisan NV
Ter beschikkingstermijn: 25 jaar (daarna neemt de federale staat kosteloos de gevangenis over)
Oppervlakte site: 7 ha 
Capaciteit: 440 plaatsen
Duurtijd van de werken: 2023 tot en met 2026
Bouwkost: 195,5 miljoen euro, exclusief btw
Jaarlijkse beschikbaarheidsvergoeding gedurende 25 jaar: 23,1 miljoen euro, inclusief btw (prijspeil 2023)